İmam Ebû Hanîfe’nin en büyük iki talebesinden biri olan İmam Muhammed b. Hasan hocasından işittiği hadis ve rivayetleri el-Âsâr’da kendi ilâve ettiği rivayet ve açıklamalarla birlikte tasnif etmiştir. İmam Muhammed’in el-Âsâr dahil bütün eserleri İslam’da en önce telif edilen eserlerdendir. Bu yönüyle onun eserleri büyük ehemmiyet arz etmektedir. Mesela İmam Muhammed vefat ettiği zaman İmam Buhârî’nin doğmasına daha beş sene vardır. Buna göre İmam Muhammed’in el-Âsâr’ı Buhârî’nin el-Câmiu’s-Sahih’inden yaklaşık olarak elli sene önce telif edilmiştir.
El-Âsâr, İmam Muhammed’in rivâyet etmiş olduğu 913 adet hadis-i şerîf, sahâbe fetvâsı ve tabiîn müçtehitlerinin görüşlerini ihtivâ etmektedir.
İmam Muhammed’in el-Âsâr’ı, İmam Ebû Hanîfe’nin Müsned’i mâhiyetindedir. Çünkü kitapta rivâyet edilen hadislerin 890’ı hocası İmam Ebû Hanîfe vasıtasıyladır. Ebû Hanîfe’den başka 18 şeyhten toplam 23 hadis rivâyet edilmiştir. Bu 18 şeyhin cerh ve ta’dîl açısından durumlarını tek tek ayrı bir başlık altında zikrettik.
El-Âsâr’da merfû’, mevkûf, mürsel ve belâğ şeklinde rivâyet edilen hadisler vardır. Müsned hadislerin sayısı 111, mürsel hadislerin sayısı 144, mevkûf hadislerin sayısı 257, “belâğ” sîğası ile rivâyet edilmiş 7 hadis vardır. El-Âsâr’da bulunan 491 rivâyet doğrudan İbrahim en-Nehaî’nin fetvası veya sözüdür.
İmam Muhammed’in el-Âsâr’ında bulunan 321 adet rivâyet aynı zamanda İmam Ebû Yûsuf’un “Kitâbü’l-Âsâr”da da mevcuttur. Bu yönü ile tercümesini sunduğumuz kitap iki “el-Âsâr” arasındaki aynı rivayetleri tespit etmektedir.
İmam Muhammed “el-Âsâr”da hadisi rivâyet ettikten sonra “Biz bu görüşü/rivâyeti/fetvayı alırız. Bu, Ebû Hanîfe Rahımehullâh’ın da görüşüdür” şeklinde kendi görüşünü ayrıca hocası İmam Ebû Hanîfe’nin görüşünü belirtir. İmam Muhammed 38 yerde “Biz, bu görüşü almayız” diyerek mezkûr görüşe katılmadığını belirtir. Akabinde de kendi delilini zikreder.
Ülkemizde ilk defa tercüme ve şerh edilen el-Âsâr’ın ilim çevresine faydalı olmasını Yüce Allah’tan temenni ederiz.
