Aklın Islahı Üzerine Bir İnceleme

Descartes, Tanrı’nın varlığını ve insan ruhu ile bedeninin birbirinden ayrı olduğunu kanıtlamaya çalışır Metafizik Üzerine Düşünceler’de. Döneminin bilimlerine sağlam bir temel oluşturma kaygısıyla inzivaya çekilip kendini toplumdan soyutlayan bir düşünürün içsel yolculuğunu anlatır. Descartes, eserinin başından sonuna kadar sistemli bir kuşku yöntemiyle hareket eder. Başka bir deyişle doğru olarak bildiği ne varsa hepsini bir kenara atıp tüm önyargılarından ve temelsiz inançlarından arınarak yol alır. Bir yandan da insanın her şeyden kuşku duyabileceğini, ama bir tek kendi varlığından kuşku duyamayacağını temellendirmeye çalışır. Sonunda açık ve seçik olarak algılanan her şeyin doğru olduğu yargısına varsa da, zihnin güvenilirliğiyle ilgili kökleşmiş kuşkularının hâlâ kendisini rahatsız ettiğini fark eder. Bunlardan, ancak kendi içinde bulduğu ve dolayısıyla var olan bir Tanrı’dan gelebileceğine inandığı Tanrı fikri üzerine tefekküre dalarak kurtulabileceğini anlar. Türçeye ilk kez Latinceden çevrilen Metafizik Üzerine Düşünceler; Tanrı, ruh, akıl, zihin, varlık gibi felsefenin temel kavramları üzerine eğilerek okuyucuyu felsefi bir sorgulamanın içine çekiyor.Latince aslından yapılmış ilk Türkçe çevirisini elinizde tuttuğunuz bu kitap, Spinoza’nın düşüncelerini olgunlaştırıp felsefi terminolojisini şekillendirmeye başladığı, dolayısıyla zihin dünyasına giden yolların temel taşlarını döşediği eseridir. Bu eserinde Spinoza’nın asıl gayesi, insanın tabii kuvvetini bütün özellikleriyle tanımak ve eksiksiz bir yöntem keşfederek onu doğruya götürecek bir mantık haritası çizmektir. Bu keşfedildi mi, arkası gelir. İçimizde mevcut olan doğru kavram ilk adım atacağımız basamak olur, düzgün çıkarımlar ve kanıtlamalarla doğru düşünme, doğru düşünmeler doğurur. Böyle basamak basamak insanın bilgisi gelişir, anlama yetisi gitgide artar ve daha ileriye, daha ileriye derken, en nihayet bilgeliğin zirvesine kadar yol alınır. Bu zirve, zihnin içinde hakikat yolculuğuna çıkan her insanın en büyük hedefidir; en yüksek bilgidir, en yüksek bilinç düzeyidir ya da Spinoza’nın kendi tabiriyle, zihnin doğayla olan birliğinin külli bilgisine ermedir. İnsan ancak bu bilgide mutluluğa doyar; ancak bu bilgide yetkinliğin, etkinliğin ve özgürlüğün manasını kavrar.